Thực đơn
Kinh Thư Nội dungNội dung chủ yếu của Kinh Thư là ghi chép lịch sử Trung Quốc thời thượng cổ, bắt đầu từ thời Nghiêu, Thuấn và kết thúc vào thời Tần Mục công, bao gồm ba triều đại Hạ, Thương, Chu. Nhượng Tống đánh giá Kinh Thư "là một cuốn sử cổ nhất nước Tàu, mà có lẽ cổ nhất cả thế gian"[10]. Trong tác phẩm Thượng Thư thông luận của Trần Mộng Gia, ở chương 1 đã thống kê trong 9 tác phẩm thời Tiên Tần bao gồm Luận ngữ, Mạnh Tử, Tả truyện, Quốc ngữ, Mặc Tử, Lễ ký, Hàn Phi Tử, Tuân Tử, Lã thị Xuân Thu có tổng cộng 168 chỗ trích dẫn từ Kinh Thư. Kinh Thư có vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử và tư tưởng chính trị của Trung Quốc thời cổ đại.
Các thiên trong Kinh Thư có thể chia làm sáu loại:[31]
Ngu thư | ||
STT | Tên thiên | Nội dung |
---|---|---|
1 | Nghiêu điển | Điển phạm, đức nghiệp của vua Nghiêu[32] |
2 | Thuấn điển | Điển phạm, đức nghiệp của vua Thuấn[33] |
3 | Đại Vũ mô | Mưu mô trị nước của Vũ đề nghị lên vua Thuấn[34] |
4 | Cao Dao mô | Mưu mô của Cao Dao kiến nghị với vua Vũ[35] |
5 | Ích Tắc | Mưu mô của Ích và Tắc[35] |
Hạ thư | ||
STT | Tên thiên | Nội dung |
6 | Vũ cống | Vua Vũ trị thủy, phép cống phú của nhà Hạ, ghi chép về địa lý và sản vật[36] |
7 | Cam thệ | Lời thệ sư ở đất Cam khi vua Khải đi đánh họ Hữu Hộ[37] |
8 | Ngũ tử chi ca | Bài ca của năm người em khuyên can vua Thái Khang[37] |
9 | Dận chinh | Dận hầu đi chinh phạt họ Hy và họ Hòa[38] |
Thương thư | ||
STT | Tên thiên | Nội dung |
10 | Thang thệ | Lời thề của vua Thang khi đem quân đánh vua Kiệt nhà Hạ[38] |
11 | Trọng Hủy chi cáo | Lời ông Trọng Hủy giải thích hành động "cách mạng" của vua Thang[38] |
12 | Thang cáo | Bá cáo của vua Thang sau khi diệt nhà Hạ[39] |
13 | Y huấn | Lời Y Doãn dạy bảo Thái Giáp lúc mới lên ngôi[39] |
14–16 | Thái Giáp thượng, trung, hạ | Những lời Y Doãn khuyên vua Thái Giáp và những lời hối lỗi của Thái Giáp[40] |
17 | Hàm hữu nhất đức | Lời Y Doãn dặn bảo vua Thái Giáp trước khi ông về nghỉ[41] |
18–20 | Bàn Canh thượng, trung, hạ | Vua Bàn Canh dời đô về ấp cũ để lấy lại vương khí, giải thích và chỉ bảo cho nhân dân về việc dời đô[41] |
21–23 | Duyệt mệnh thượng, trung, hạ | Vua Vũ Đinh tìm được Phó Duyệt là người tài, trao quyền và nghe theo Phó Duyệt[42] |
24 | Cao Tông dung nhật | Con vua Cao Tông can vua về việc tế cha đẻ long trọng hơn tế tổ tiên[43] |
25 | Tây Bá kham Lê | Chức bá miền Tây đánh nước Lê[44] |
26 | Vi Tử | Vi Tử định cứu vua Trụ nhưng không được[44] |
Chu thư | ||
STT | Tên thiên | Nội dung |
27–29 | Thái thệ thượng, trung, hạ | Lời răn quân sĩ của Chu Vũ vương khi đi đánh vua Trụ nhà Thương[44] |
30 | Mục thệ | Chu Vũ vương thệ sư ở cánh đồng Mục Dã[45] |
31 | Vũ thành | Bá cáo vũ công đánh Trụ đã hoàn thành[45] |
32 | Hồng phạm | 9 phạm trù lớn về triết học, chính trị, đạo đức để trị nước (ngũ hành, ngũ sự, bát chính, ngũ kỷ, hoàng cực, tam đức, kê nghi, thứ trưng, ngũ phúc-lục cực)[46] |
33 | Lữ ngao | Lời can Chu Vũ vương đừng nhận chó ngao do nước Tây Lữ dâng cống[47] |
34 | Kim đằng | Chu Công khấn tổ tiên, xin chết thay vua[47] |
35 | Đại cáo | Bố cáo việc đánh dẹp hai người em làm phản (Quản Thúc, Sái Thúc)[48] |
36 | Vi Tử chi mệnh | Cáo mệnh phong cho Vi Tử ở nước Tống[48] |
37 | Khang cáo | Cáo mệnh phong Khang Thúc ở nước Vệ[48] |
38 | Tửu cáo | Răn Khang Thúc không nên uống rượu[49] |
39 | Tử tài | Lời vua Vũ vương khuyên Khang Thúc[50] |
40 | Thiệu cáo | Thư của Thiệu công Thích báo cáo vua Thành vương về việc xây dựng kinh đô Lạc Ấp[50] |
41 | Lạc cáo | Bố cáo việc định đô ở Lạc Ấp, cử Chu Công ở lại cai trị[51] |
42 | Đa sĩ | Chu Công kêu gọi các sĩ phu nhà Ân khi mới sang Lạc Ấp[52] |
43 | Vô dật | Chu Công khuyên Thành Vương chăm lo chính sự, chớ nên nhàn dật[53] |
44 | Quân Thích | Thiệu công Thích xin về hưu, Chu Công giữ lại[53] |
45 | Sái Trọng chi mệnh | Cáo mệnh phong tước cho Sái Trọng, con Sái Thúc[54] |
46 | Đa phương | Lời bá cáo của Thành Vương sau khi diệt nước Yêm[54] |
47 | Lập chính | Thư của Chu Công khuyên Thành Vương[55] |
48 | Chu quan | Lời vua Thành Vương huấn thị bách quan[56] |
49 | Quân Trần | Cáo mệnh phong cho Quân Trần giữ chức thay Chu Công mới mất[57] |
50 | Cố mệnh | Lời vua Thành Vương dặn lại khi sắp mất[58] |
51 | Khang Vương chi cáo | Chu Khang Vương trả lời Quân Trần[58] |
52 | Tất mệnh | Khang Vương ban sắc cho Tất công Cao ra trị đất Thành Chu[59] |
53 | Quân Nha | Chu Mục vương sai Quân Nha làm chức Tư đồ, coi việc giáo dục[59] |
54 | Quýnh mệnh | Cáo mệnh của Mục Vương sai Bá Quýnh làm chức Thái Bộc chính, tuyển dụng quan liêu[59] |
55 | Lã hình | Lời vua Mục Vương sai Lã hầu công bố hình luật cho toàn dân[60] |
56 | Văn hầu chi mệnh | Chu Bình vương sai Tấn Văn hầu làm chức Phương bá[61] |
57 | Phí thệ | Bá Cầm vua nước Lỗ thệ sư ở đất Phí khi đi đánh Hoài Di và Từ Nhung[61] |
58 | Tần thệ | Vua Tần Mục công hối lỗi về sai lầm trong hành động quân sự, thệ cáo với quần thần[62] |
Các thiên trong Kinh Thư đều có nghĩa lý cổ xưa thâm thúy, khó đọc khó hiểu, trong đó thể cáo đặc biệt trúc trắc khó hiểu, mỗi lời mỗi chữ đều có nhiều cách giải thích khác nhau, Hán thư, Nho lâm truyện nói rằng: "Một bộ kinh có đến hơn trăm vạn lời giải thích"[63], ví dụ như bốn chữ "viết nhược kê cổ" (曰若稽古) có rất nhiều cách giải thích khác nhau, lên tới 3 vạn chữ[64], như Trịnh Huyền giải thích là: "Kê cổ nghĩa là theo đạo trời, nói phép tắc của vua Nghiêu giống như đạo trời"[65], Vương Túc giải thích là: "Khảo cứu phép cũ mà làm theo"[66]. Vì vậy Hàn Dũ trong Tiến học giải nói các thiên Chu cáo, Ân Bàn trúc trắc khó hiểu[67]. Khi Tư Mã Thiên viết Sử ký cũng đã dịch một đoạn Kinh Thư để đưa vào tác phẩm của mình, như trong thiên Nghiêu điển của Kinh Thư có câu "khâm nhược hạo thiên" (欽若昊天)[68], trong Sử ký, Ngũ đế bản kỷ được viết thành "kính thuận hạo thiên" (敬順昊天)[69]. Dương Hùng trong Pháp ngôn, thiên Vấn thần nói rằng: "Theo thuyết xưa Kinh Thư có khoảng 100 thiên [...] Ngu Hạ thư rộng lớn thay, Thương thư mênh mông thay, Chu thư chính trực thay"[70]. Vương Quốc Duy cho rằng gần một nửa Kinh Thư không thể giải thích được[71].
Ngu thư ghi chép lịch sử cổ đại của Trung Quốc thời Nghiêu, Thuấn. Cố Viêm Vũ trong Nhật tri lục, quyển 2 nói: "Nghi rằng thời cổ có Nghiêu điển không có Thuấn điển[72], có Hạ thư không có Ngu thư, mà Nghiêu điển cũng nằm trong Hạ thư"[73]. Nhật tri lục tập thích dẫn lời Tôn thị Chí Tổ nói rằng: "Xét trong Tả truyện, Văn công năm thứ 18 có nói rõ về Ngu thư, kể công lao của vua Thuấn là làm sáng rõ ngũ điển..., vậy sao lại nói chỉ có Hạ thư không có Ngu thư? Thiết nghĩ người xưa lấy hai điển (Nghiêu điển, Thuấn điển) làm Ngu thư, từ Đại Vũ mô trở xuống làm Hạ thư"[74]. Thiên Vũ cống trong Hạ thư ghi chép địa lý Trung Quốc sau khi vua Vũ trị thủy thành công, số người nghiên cứu thiên này rất nhiều, thiên Cam thệ xuất hiện trong sách Mặc Tử thời Chiến Quốc, Ngu thư cũng xuất hiện trong Tả truyện. Chu thư ghi lại các tư liệu quan trọng của nhà Chu trong những năm đầu lập quốc, phần nhiều là những ghi chép của chính bản thân Chu Công.
Mạnh Tử từng nói thiên Vũ thành trong Kinh Thư không thể tin hết được: "Trọn tin Kinh Thư chẳng bằng không có Kinh Thư. Trong thiên Vũ thành ta chỉ tin được hai ba đoạn mà thôi. Người có nhân thì vô địch trong thiên hạ. Lấy chí nhân đánh chí bất nhân, tại sao máu lại chảy đến mức trôi cả chày?"[75].
Có rất nhiều tác phẩm nghiên cứu, chú thích Kinh Thư, như Thượng Thư khảo dị của Mai Trạc, Thượng Thư Cổ văn sớ chứng của Diêm Nhược Cừ, Cổ văn Thượng Thư khảo của Huệ Đống đều là những tác phẩm được lưu truyền đến ngày nay. Học giả đời Thanh là Tôn Tinh Diễn mất hơn 20 năm để hoàn thành tác phẩm Thượng Thư Kim Cổ văn chú sớ, là bản chú thích Kinh Thư khá tốt, Tôn Tinh Diễn còn cho rằng "chắc chắn còn nhiều chỗ thiếu sót sai lầm"[76]. Gần đây có Thượng Thư chính độc của Tăng Vận Càn và Đồng văn Thượng Thư của Mưu Đình cũng là những bản tốt. Tác phẩm Thượng Thư hiệu thích dịch luận của Cố Hiệt Cương và học trò của ông là Lưu Khởi Vu là một tập đại thành nghiên cứu về Kinh Thư.
Thực đơn
Kinh Thư Nội dungLiên quan
Kinh Kinh Thi Kinh tế Trung Quốc Kinh tế Nhật Bản Kinh tế Hoa Kỳ Kinh tế Việt Nam Kinh điển Phật giáo Kinh Thánh Kinh tế Hàn Quốc Kinh tế ÚcTài liệu tham khảo
WikiPedia: Kinh Thư http://news.tsinghua.edu.cn/publish/news/4204/2013... http://news.tsinghua.edu.cn/publish/news/4207/2011... http://www.tsinghua.edu.cn/publish/cetrp/6828/2015... http://paper.jyb.cn/zgjyb/html/2014-09/05/content_... http://news.sciencenet.cn/htmlnews/2011/1/242435.s... http://www.informatik.uni-leipzig.de/~duc/sach/dvs... http://chinese.dsturgeon.net/text.pl?node=21030&if... http://www.gocnhin.net/cgi-bin/viewitem.pl?1066 http://www.yugyo.org/eng/thought/main41b_2.php?lan... http://hannom.org.vn/web/tchn/data/0501.htm